طرف من الانباء و المناقب (کتاب)

طُرَفٌ مِنَ الاَنْباء و المَناقب کتابی به زبان عربی، اثر سید بن طاووس (متوفای۶۶۴ق) مشتمل بر اخبار و حکایاتی درباره اهل بیت و مناقب امیر المؤمنین(ع). سید بن طاووس در این کتاب که در تکمیل طرائف نگاشته شده، خود را به عنوان مؤلف نام نمی‌برد، زیرا از خلفای معاصر خود تقیه کرده و نخواسته هویت خویش را آشکار کند. وی در طُرَف که علاوه بر مقدمه و خاتمه، مشتمل بر ۳۳ «طُرفه» است به منابع شیعه و روایات اهل بیت اعتماد کرده است.
در انتساب این کتاب به سید بن طاووس تردیدی نیست و خود او در آثار دیگرش، آن را از تألیفات خویش دانسته است.

درباره مولف

سید رضی‌الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاووس، از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و امام سجاد(ع) در ۱۵ محرم سال ۵۸۹ق در حله به دنیا آمد. ابتدای تحصیلات سید ابن طاووس در شهر حله بود که از محضر پدر و جد خود، ورام بن ابی فراس، علوم مقدماتی را آموخت. ابن طاووس که از محضر اساتید حله استفاده کافی و لازم را برده بود برای استفاده از علمای دیگر شهرها عزم سفر نمود.
سید در محضر بزرگان عصر خویش به کسب علم و ادب و معنویت پرداخت و شاگردان فراوانی تربیت کرد. ابن طاووس حدود ۵۰ تألیف دارد که بسیاری از آن‌ها در موضوعات دعا و زیارت است.
سید علی بن طاووس در سال ۶۶۴ق در سن ۷۵ سالگی و در بغداد وفات نمود. بدن شریفش را به نجف اشرف منتقل نموده و در حرم امیرالمؤمنین (ع) به خاک سپردند.

انتساب کتاب

این کتاب از آثار سید بن طاووس بوده، زیرا خودش در الاجازات و کشف المحجّة، عالمان و کتابشناسان شیعه را به یگانگی مؤلّفِ هر دو اثر آگاه ساخته است؛ به نحوی که جای هیچ تردیدی در این باره نیست. آقا بزرگ تهرانی هم این کتاب را منتسب به ابن طاووس می‌داند در حالی که پیش از سقوط بغداد به دست مغول، آن را نگاشته است.

روش تألیف و محتوا

این کتاب با اینکه اثری حدیثی قلمداد می‌گردد اما رویکردی کلامی دارد و مؤلف به افضلیت پیامبر(ص) و وصایت و خلافت بلافصل امیرمؤمنان(ع) اشاره دارد.
این کتاب مشتمل بر مقدمه، خاتمه و ۳۳ طُرفه (چیز تازه و شگفت‌آور) است. هر طُرفه، در واقع روایتی است از سفارش‌های پیامبر(ص) درباره علی(ع) یا وصایای پیامبر(ص) به آن حضرت. در هر طرفه بیش از یک روایت نقل نشده است.

نام کامل کتاب

آقا بزرگ تهرانی نام کتاب را این گونه بیان می‌کند: طُرَفٌ مِنَ الاَنْباءِ وَ الْمناقِب فی شَرَفِ سَیّد الاَنْبیاء وَ الاَطائب وَ طُرَفٌ مِنْ تَصریحِه بِالْوصیّةِ وَ الْخلافة لِعَلیّ بْن اَبی‌طالب.

منابع کتاب

سید بن طاووس در طرائف، از منابع اهل سنت نقل کرده اما در طُرف، به منابع شیعه و روایات اهل بیت اعتماد کرده است. کتاب طرف در واقع استدراک و تکمیل کتاب طرائف است چنانکه خود سید می‌گوید:

«آنچه در آن کتاب نبوده در اینجا آوردم. منبع اصلی این کتاب، کتاب الوصیة عیسی بجلی است و ابن طاووس اکثر قریب به اتفاق اخبار و روایات را از عیسی بن مستفاد بجلی که راوی امام کاظم(ع) و از آگاهان به علم حدیث است نقل می‌کند.»

جایگاه

محقق کتاب در مقدمه اثر می‌نویسد: «آن‌چه سید بن طاووس در رساله کم‌حجمش برای ما نقل کرده از گنج‌های نفیس از روایات و احادیث است. مجلسی بسیار از این کتاب در بحارالانوار نقل کرده است.»

نسخ و چاپ

کلبرگ نقل می‌کند که آقابزرگ از نسخه‌ای از مشهد در سال ۹۸۷ق و چاپ نجف در سال ۱۳۶۹ق یاد کرده و خودش چاپ ۱۳۶۹ق را مورد استفاده قرار داده است. این اثر با تحقیق شیخ قیس العطار در سال ۱۴۲۰ق در مشهد توسط انتشارات تاسوعا به چاپ رسیده است.

پانویس

منابع

• ابن طاووس، علی بن موسی، طرف من الانباء و المناقب، مشهد، تاسوعا، ۱۴۲۰ ق.
• تهرانی، آقابزرگ، الذریعة، بیروت، دارالاضواء.
• کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ترجمه سید علی قرائی و رسول جعفریان، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ۱۳۷۱ ش.
• کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی نور.
• جهانبخش، جویا، ، نشریه علوم حدیث، شماره ۱۸، دی ۱۳۷۹، صص ۱۷۳ - ۱۸۹.

پیوند به بیرون